همت و تلاش و پشتکار کلید حل مشکلات
از منظر آیات و روایات سستی و بی‌حوصلگی سبب بی‌بهره ماندن انسان از دنیا و آخرت عنوان شده است. از همین رو ضرورت و اهمیت تلاش و پشتکار انسان در تأمین سعادت دنیا و آخرت نمایان می‌شود. نوشتار پیش‌رو سعی دارد تا لزوم داشتن همت و پشتکار را به عنوان کلید حل مشکلات تبیین کند.
یکی از موضوعات مهمی که در آیات قرآن و احادیث و روایات بر آن تأکید شده، دعوت به همت، تلاش و پشتکار در کارها و نفیِ سستی و تنبلی در امور است.
دعوت به همت و تلاش
در آیات و روایات
ارزش همت و تلاش به قدری است که در قرآن میخوانیم:
«وَ أَن لَّيْسَ لِلْإِنسَانِ إِلَّا مَا سَعَى» (النجم ـ 39)، برای انسان چیزی جز آنچه که از راه تلاش و کوشش بدست آورد نیست.»
امام علی(ع) می‌فرمایند:
«قَدْرُ الرَّجُلِ عَلَى قَدْرِ هِمَّتِه، اندازه هر کس به اندازه همت اوست.» (تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص 93، ح 1627)
همچنین امام محمّد باقر(ع) بلند همتی را شرافتی والا برمی‌شمارند:
«لَا شَرَفَ كَبُعْدِ الْهِمَّة، هیچ شرافتی چون بلند همتی نیست.» (تحف العقول ص 286)
مذمتِ سستی و تنبلی و بی‌حوصلگی
در مقابل همت و تلاش، سستی و تنبلی و بی‌حوصلگی قرار دارد که در اسلام به شدت نهی و مذمت شده است.
امام علی(ع) در اینباره می‌فرمایند:
«مَنْ دَامَ كَسَلُهُ خَابَ أَمَلُه، کسی که پیوسته تنبلی کند، در رسیدن به آرزویش ناکام ماند.» (تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص 463، ح 10627)
امام محمّد باقر(ع) می‌فرمایند:
«إِیاكَ وَ الْكَسَلَ وَ الضَّجَرَ فَإِنَّهُمَا یمْنَعَانِكَ مِنْ حَظِّكَ مِنَ الدُّنْیا وَ الْآخِرَة، از تنبلی و بی‌حوصلگی بپرهیز زیرا که این دو خصلت تو را از بهره دنیا و آخرت باز می‌دارند.» (کافی ج 5، ص 85، ح 2)
پیشرفت مادی و معنوی ملت‌ها
در گرو تلاش آنهاست
با توجه به آنچه گفته شد در تمامی عرصه‌ها اگر انسان همت و تلاش و پشتکار داشته باشد پیروز و بهره‌مند و اگر دچار سستی و تنبلی و بی‌حوصلگی شود در امور و آمالش بی‌بهره خواهد شد.
در عرصه اجتماعی نیز پیشرفت مادی و معنوی ملت‌ها در گروی تلاش آنهاست. رهبر معظم انقلاب اسلامی در این مورد می‌فرمایند:
«امروز حرف اصلی من به شما عزیزان و همه ملت ایران این است که به هیچ فردی، به هیچ ملتی و به هیچ جمعیتی، از خزانه غیبت الهی هیچ چیز نمی‌دهند، مگر با تلاش و کوشش. ملت‌های تنبل و بی‌حال، از افتخارات ملی نصیبی نخواهند برد. مجموعه‌های بی‌همّت و بیکاره، به خدمات و به شایستگی‌های بزرگ دست نخواهند یافت. افرادی که نخواهند تلاش کنند و زحمت بکشند، در بازار معنویّت و در سودای عشق و ایمان و تقوا و فضایل معنوی، چیزی گیرشان نخواهد آمد: «لیس للانسان الّا ما سعی» هم در دنیای مادّی این‌طور است؛ یعنی ملتهایی که کار کنند، فکر کنند، ابتکار کنند، سختی‌ها را تحمّل کنند، به امکانات مادّی و رفاه و پیشرفت خواهند رسید، و هم در میدان معنویّات این‌گونه است: ملتهایی که تلاش کنند، مجاهدت کنند، ایثار کنند و از کار و فداکاری نترسند، خدای متعال به آنها همه چیز خواهد داد.» (بیانات رهبری در دیدار جمعی از ایثارگران و خانواده‌های شهدا، 29/05/1376)
اگر در مورد آیه‌ای که ذکر شد و در مورد این احادیث و رهنمود رهبر انقلاب هم که ذکر شد خوب تفکر کنیم آنگاه خواهیم فهمید که راز پیشرفت‌های خیره‌کننده برخی کشورهای غربی با وجود آنکه ضعف‌های شدیدی در دین و معنویات دارند، چیست.
موفقیت‌های این کشورها ناشی از تلاش و کوشش‌های همگانی و برنامه‌ریزی‌شده و مدیریتشده‌شان است نه به خاطر فساد و منکرات و سایر مشکلات اخلاقی که در آنجا بیداد می‌کند. این موضوع آنقدر روشن است که نیازی به توضیح بیشتر ندارد. در خود غرب نیز از هرکس بپرسیم چرا کشور شما اینقدر پیشرفته شده است حتما‍ً به نقش تلاش و پشتکار عمومی اشاره می‌کنند کسی پیدا نمی‌شود که بگوید کشورش به خاطر مثلاً افراط جوانان در میگساری یا فحشا پیشرفت کرده ست!
در مورد کشور ما نیز پس از پیروزی انقلاب خوشختانه تلاش و پشتکار همگانی شد و در پرتو آن دستاوردهای درخشانی برای نظام حاصل گردید. پیشرفت و اقتدار حیرت‌انگیز نظام ما که حتی غربی‌ها هم به آن معترفند ناشی از همین موضوع است.
با توجه به موضوعاتی که گفته شد قصد داریم در مورد بیکاری جوانان که یکی از مهمترین مشکلات کنونی ماست آسیب‌‌شناسی کنیم.
ضعف در همت و پشتکار
ریشه بیکاری جوانان
یکی از معضلاتی که منجر به بیکاری جوانان می‌شود ضعف در همت و پشتکار است.
یکی از مشکلات جامعه ما عدم مهارت‌آموزیِ جوانان در سطح حرفه‌ای است. اکثر جوانان یا به تحصیل پرداخته و مطالبی را تئوری آموخته‌اند و یا کسانی هم که به دلایلی خیلی درس نخوانده‌اند مهارت کمی در رشته‌ای کسب نموده‌اند که دلیل این امر در دو چیز است یکی عدم کشف استعداد و دیگری ضعف پشتکار.
بسیاری جوانان بدون آنکه بفهمند در چه رشته‌ای استعداد دارند در کاری مشغول شده‌اند و چون استعداد آن کار را نداشته‌اند پیشرفت چندانی در یادگیری آن بدست نیاورده‌اند. برخی دیگر نیز به دلیل ضعف پشتکار راهِ از زیر کار در رفتن و کم‌کاری را برگزیده‌اند به همین دلیل نتوانسته‌اند مهارت چندانی در کارشان پیدا کنند.
همت و مهارت و تخصص
لازمه موفقیت شغلی
اگر کسانی که درس می‌خوانند سعی کنند بفهمند در چه رشته یا حرفه‌ای استعداد دارند و در کنار تحصیل سعی کنند در آن مهارت پیدا کنند و همچنین اگر کسانی که تحصیل نمی‌کنند هم کشف استعداد کنند و پشتکار داشته باشند آنگاه به راحتی می‌توانند شغل خوبی کسب نمایند.
در حال حاضر با آنکه بسیاری از بیکاری ناله می‌کنند اما در جامعه ملاحظه می‌شود که کسانی که در یک رشته یا حرفه‌ای ماهر هستند نه تنها بیکار نیستند بلکه آنقدر مشغله‌شان زیاد است که اگر به آنها مراجعه نماییم ابراز می‌دارند که وقت ندارند و باید چند هفته دیگر مراجعه کنیم. اینجانب تاکنون ندیده‌ام که برقکار، مکانیک، جوشکار، نجار، نقاش، تکنیسین، تایپیست، تعمیرکار کامپیوتر و... که کاربلد و بسیار ماهر و البته خوش اخلاق باشند بیکار بمانند بلکه همان‌گونه که گفته شد این قشر همواره از وقت نداشتن و پرمشغله بودن گلایه می‌کنند و درآمد سرشاری هم دارند.
لوازم دیگر موفقیت شغلی
البته علاوه بر همت و تلاش و مهارت و تخصص، شرایط دیگری نیز برای موفقیت در بدست آوردن یک شغل و تداوم آن لازم است.
در این مورد حدیثی از امام جعفر صادق(ع) ذکر می‌نماییم:
هر اهل فنی برای موفقیت در کسب و کار خود به سه مطلب نیازمند است: تخصص و باهوشی در فن و حرفه مورد نظر؛ امین باشد و در کار و مال مردم، امانت و درستی را حفظ کند. با کارفرما و صاحب کار، خوش برخورد و خوش قلب باشد.» (تحف العقول ص 322)
و سرانجام نکته آخر در این مورد آنکه علاوه بر نیاز انسان به همت و تلاش و پشتکار در امور، نیت خداپسندانه و جهت کار هم مهم است. اگر نیت و جهت کار الهی و صحیح باشد کار انسان برکت پیدا کرده و موجبات بهره‌مندی دنیوی و اخروی را فراهم می‌آورد و به ذخیرهای جاویدان در عالم آخرت تبدیل خواهد شد.
تهیه و تنظیم: کامران پورعباس
یکی از موضوعات مهمی که در آیات قرآن و احادیث و روایات بر آن تأکید شده، دعوت به همت، تلاش و پشتکار در کارها و نفیِ سستی و تنبلی در امور است.
دعوت به همت و تلاش
در آیات و روایات
ارزش همت و تلاش به قدری است که در قرآن میخوانیم:
«وَ أَن لَّيْسَ لِلْإِنسَانِ إِلَّا مَا سَعَى» (النجم ـ 39)، برای انسان چیزی جز آنچه که از راه تلاش و کوشش بدست آورد نیست.»
امام علی(ع) می‌فرمایند:
«قَدْرُ الرَّجُلِ عَلَى قَدْرِ هِمَّتِه، اندازه هر کس به اندازه همت اوست.» (تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص 93، ح 1627)
همچنین امام محمّد باقر(ع) بلند همتی را شرافتی والا برمی‌شمارند:
«لَا شَرَفَ كَبُعْدِ الْهِمَّة، هیچ شرافتی چون بلند همتی نیست.» (تحف العقول ص 286)
مذمتِ سستی و تنبلی و بی‌حوصلگی
در مقابل همت و تلاش، سستی و تنبلی و بی‌حوصلگی قرار دارد که در اسلام به شدت نهی و مذمت شده است.
امام علی(ع) در اینباره می‌فرمایند:
«مَنْ دَامَ كَسَلُهُ خَابَ أَمَلُه، کسی که پیوسته تنبلی کند، در رسیدن به آرزویش ناکام ماند.» (تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص 463، ح 10627)
امام محمّد باقر(ع) می‌فرمایند:
«إِیاكَ وَ الْكَسَلَ وَ الضَّجَرَ فَإِنَّهُمَا یمْنَعَانِكَ مِنْ حَظِّكَ مِنَ الدُّنْیا وَ الْآخِرَة، از تنبلی و بی‌حوصلگی بپرهیز زیرا که این دو خصلت تو را از بهره دنیا و آخرت باز می‌دارند.» (کافی ج 5، ص 85، ح 2)
پیشرفت مادی و معنوی ملت‌ها
در گرو تلاش آنهاست
با توجه به آنچه گفته شد در تمامی عرصه‌ها اگر انسان همت و تلاش و پشتکار داشته باشد پیروز و بهره‌مند و اگر دچار سستی و تنبلی و بی‌حوصلگی شود در امور و آمالش بی‌بهره خواهد شد.
در عرصه اجتماعی نیز پیشرفت مادی و معنوی ملت‌ها در گروی تلاش آنهاست. رهبر معظم انقلاب اسلامی در این مورد می‌فرمایند:
«امروز حرف اصلی من به شما عزیزان و همه ملت ایران این است که به هیچ فردی، به هیچ ملتی و به هیچ جمعیتی، از خزانه غیبت الهی هیچ چیز نمی‌دهند، مگر با تلاش و کوشش. ملت‌های تنبل و بی‌حال، از افتخارات ملی نصیبی نخواهند برد. مجموعه‌های بی‌همّت و بیکاره، به خدمات و به شایستگی‌های بزرگ دست نخواهند یافت. افرادی که نخواهند تلاش کنند و زحمت بکشند، در بازار معنویّت و در سودای عشق و ایمان و تقوا و فضایل معنوی، چیزی گیرشان نخواهد آمد: «لیس للانسان الّا ما سعی» هم در دنیای مادّی این‌طور است؛ یعنی ملتهایی که کار کنند، فکر کنند، ابتکار کنند، سختی‌ها را تحمّل کنند، به امکانات مادّی و رفاه و پیشرفت خواهند رسید، و هم در میدان معنویّات این‌گونه است: ملتهایی که تلاش کنند، مجاهدت کنند، ایثار کنند و از کار و فداکاری نترسند، خدای متعال به آنها همه چیز خواهد داد.» (بیانات رهبری در دیدار جمعی از ایثارگران و خانواده‌های شهدا، 29/05/1376)
اگر در مورد آیه‌ای که ذکر شد و در مورد این احادیث و رهنمود رهبر انقلاب هم که ذکر شد خوب تفکر کنیم آنگاه خواهیم فهمید که راز پیشرفت‌های خیره‌کننده برخی کشورهای غربی با وجود آنکه ضعف‌های شدیدی در دین و معنویات دارند، چیست.
موفقیت‌های این کشورها ناشی از تلاش و کوشش‌های همگانی و برنامه‌ریزی‌شده و مدیریتشده‌شان است نه به خاطر فساد و منکرات و سایر مشکلات اخلاقی که در آنجا بیداد می‌کند. این موضوع آنقدر روشن است که نیازی به توضیح بیشتر ندارد. در خود غرب نیز از هرکس بپرسیم چرا کشور شما اینقدر پیشرفته شده است حتما‍ً به نقش تلاش و پشتکار عمومی اشاره می‌کنند کسی پیدا نمی‌شود که بگوید کشورش به خاطر مثلاً افراط جوانان در میگساری یا فحشا پیشرفت کرده ست!
در مورد کشور ما نیز پس از پیروزی انقلاب خوشختانه تلاش و پشتکار همگانی شد و در پرتو آن دستاوردهای درخشانی برای نظام حاصل گردید. پیشرفت و اقتدار حیرت‌انگیز نظام ما که حتی غربی‌ها هم به آن معترفند ناشی از همین موضوع است.
با توجه به موضوعاتی که گفته شد قصد داریم در مورد بیکاری جوانان که یکی از مهمترین مشکلات کنونی ماست آسیب‌‌شناسی کنیم.
ضعف در همت و پشتکار
ریشه بیکاری جوانان
یکی از معضلاتی که منجر به بیکاری جوانان می‌شود ضعف در همت و پشتکار است.
یکی از مشکلات جامعه ما عدم مهارت‌آموزیِ جوانان در سطح حرفه‌ای است. اکثر جوانان یا به تحصیل پرداخته و مطالبی را تئوری آموخته‌اند و یا کسانی هم که به دلایلی خیلی درس نخوانده‌اند مهارت کمی در رشته‌ای کسب نموده‌اند که دلیل این امر در دو چیز است یکی عدم کشف استعداد و دیگری ضعف پشتکار.
بسیاری جوانان بدون آنکه بفهمند در چه رشته‌ای استعداد دارند در کاری مشغول شده‌اند و چون استعداد آن کار را نداشته‌اند پیشرفت چندانی در یادگیری آن بدست نیاورده‌اند. برخی دیگر نیز به دلیل ضعف پشتکار راهِ از زیر کار در رفتن و کم‌کاری را برگزیده‌اند به همین دلیل نتوانسته‌اند مهارت چندانی در کارشان پیدا کنند.
همت و مهارت و تخصص
لازمه موفقیت شغلی
اگر کسانی که درس می‌خوانند سعی کنند بفهمند در چه رشته یا حرفه‌ای استعداد دارند و در کنار تحصیل سعی کنند در آن مهارت پیدا کنند و همچنین اگر کسانی که تحصیل نمی‌کنند هم کشف استعداد کنند و پشتکار داشته باشند آنگاه به راحتی می‌توانند شغل خوبی کسب نمایند.
در حال حاضر با آنکه بسیاری از بیکاری ناله می‌کنند اما در جامعه ملاحظه می‌شود که کسانی که در یک رشته یا حرفه‌ای ماهر هستند نه تنها بیکار نیستند بلکه آنقدر مشغله‌شان زیاد است که اگر به آنها مراجعه نماییم ابراز می‌دارند که وقت ندارند و باید چند هفته دیگر مراجعه کنیم. اینجانب تاکنون ندیده‌ام که برقکار، مکانیک، جوشکار، نجار، نقاش، تکنیسین، تایپیست، تعمیرکار کامپیوتر و... که کاربلد و بسیار ماهر و البته خوش اخلاق باشند بیکار بمانند بلکه همان‌گونه که گفته شد این قشر همواره از وقت نداشتن و پرمشغله بودن گلایه می‌کنند و درآمد سرشاری هم دارند.
لوازم دیگر موفقیت شغلی
البته علاوه بر همت و تلاش و مهارت و تخصص، شرایط دیگری نیز برای موفقیت در بدست آوردن یک شغل و تداوم آن لازم است.
در این مورد حدیثی از امام جعفر صادق(ع) ذکر می‌نماییم:
هر اهل فنی برای موفقیت در کسب و کار خود به سه مطلب نیازمند است: تخصص و باهوشی در فن و حرفه مورد نظر؛ امین باشد و در کار و مال مردم، امانت و درستی را حفظ کند. با کارفرما و صاحب کار، خوش برخورد و خوش قلب باشد.» (تحف العقول ص 322)
و سرانجام نکته آخر در این مورد آنکه علاوه بر نیاز انسان به همت و تلاش و پشتکار در امور، نیت خداپسندانه و جهت کار هم مهم است. اگر نیت و جهت کار الهی و صحیح باشد کار انسان برکت پیدا کرده و موجبات بهره‌مندی دنیوی و اخروی را فراهم می‌آورد و به ذخیرهای جاویدان در عالم آخرت تبدیل خواهد شد.
تهیه و تنظیم: کامران پورعباس